Sisteme daima olarak sadık kalmak mümkün mü? Birkaç gün yaptıktan sonra tekrar birebir yere döneceğim hissine kapılıyorum, ne yapmalıyım? Sahiden bir gelişme kaydediyor muyum? Daima tekrar ediyorum ancak şimdi neden para kazanamıyorum? Alışkanlık süreçlerine dair serimizin son yazısında bu üzere sorulara cevaplar vereceğiz.
“Sizi mahveden hiçbir vakit birinci kusur değildir, onu takip eden tekrarlı kusurlar sarmalıdır. Bir şeyi bir defa kaçırmak kazadır. İki sefer kaçırmak ise yeni bir alışkanlığın başlangıcıdır.”
İlk olarak mükemmeliyetçiliği bir yana bırakmak zorundasınız. Alışkanlıklarınızı her gün yapamayacağınızı ya da her gün yapsanız dahi tıpkı kalitede sürdüremeyeceğinizi kabul etmelisiniz. Birtakım günler çok sıkıcı geçerken kimi günler çok daha verimli geçecektir. Hasta olduğunuz ya da acil çıkan sebeplerden ötürü yapamayacağınız günler olacaktır. Ataş tekniğini anlatırken bahsettiğim üzere yapmadığınız günler için kendinize ceza vermek keyfi ertelemelerin önüne geçebilir. Tekrar edemediğiniz günler için kendinize yeni tahliller de üretebilirsiniz. Örneğin ben yapamadığım günler olması durumunda hafta sonu yapamadığım günleri de dahil ederek çalışmayı tercih ediyorum. İki günü atlamak zorunda kaldıysam hafta sonu rutinime o günlük çalışma saatlerini de dahil ediyorum.
Alışkanlıkları tekrarlamanın yadsınamaz ehemmiyeti
Mükemmeliyetçiliğe dair temel sıkıntılardan birisi en güzel yaklaşımı bulmaya çalışırken hareketin kendisinin gerçekleştirilememesidir. Ben “Yeterince âlâ, en iyisidir” ideolojisini benimseyerek yaptığım tüm işlerde harikası hedeflemek yerine elimden gelenin en düzgününü yaparak akışına bırakmayı tercih edenlerdenim. Telaffuzda kalmak, yanlışsız bir iş çıkarmaya çalışmak, harekete dökememek kişiyi ötelemekten ve başarısızlıktan kaçmaktan öteye götürmemekte. Hareket halinde olmak bir şeyleri hallettiğimizi hissetmemizi ve güya aksiyona geçmiş üzere kendimizi kandırmamızı sağlar. Öte yandan en harikası hedeflerken aksiyona bir türlü geçemiyorsanız “-mış üzere yapmak” sonucu değiştirmeyecektir. Yapılması gereken alışkanlığı tekrarlamaktır. Her tekrarla birlikte nöral temaslar güçlenir ve sıklaşır, beyin yapınızın o kısmı ilgili faaliyette etkin hale gelmeye başlar ve ilgili davranış giderek otomatikleşmeye ve daha yeterli hale gelmeye başlar.
Ritüelleri unutmayın
İkinci olarak motivasyon ritüelinin kıymetini bir defa daha vurgulamak istiyorum. Motivasyon ritüeli sırf kendinden sonraki aksiyonları etkilemez, tıpkı vakitte kendinden evvelki süreci de tesirler. Örneğin ben, sabahki kahve ritüelimi gerçekleştirmek için birden fazla vakit güne dinç bir biçimde başlarım. Sırf sabahki ritüeli gerçekleştirecek olmak bile kimi günler daha istekli uyumamı ve uyanmamı sağlar. Ritüelimi gerçekleştirdikten sonra ise motivasyonun yanı sıra bedende salgılanan dopamin hissi de artış gösterir zira güne “başardığınız” bir hareketle başlamış olursunuz. Bu da sonraki hareketlerinizi gerçekleştirmeniz için gerekli enerjiyi size sağlayacaktır.
Üçüncü olarak alışkanlıkların ve tekrarlı bir biçimde yapılan işlerin dezavantajlarından çok getirilerini ve karlarını vurgulamak yapılan şeyi cazip kılmayı sağlayacaktır. Örneğin spor yapmayı “yorucu ve sıkıcı” olarak tanımlayan bir bireyle “enerjisini ve dayanıklılığını artırdığını, kendisini güçlendirdiğini” tabir eden bir kişinin birebir davranışı sürdürme mümkünlüğü tıpkı olmayacaktır. Değişimi başlatan ögelerden bir başkasının de lisanımız olduğunu unutmayalım. Kendinizi hem teknik hem de temel tahlil açısından geliştirmek ve finansal okuryazarlığınızı artırmak uzun bir seyahat. Muhtemelen emeklerinizin karşılığını birkaç sene sonra alabileceğiniz bir seyahat. Münasebetiyle çerçevelendirmenizi oyunun sonuna yönelik yapmaktansa sürecin kendisine yönelik yapmalı: Entelektüel, finansal, ruhsal ve daha birçok açıdan ne kadar gelişmeye başladığınızı fark etmelisiniz.
Tüm bunlardan hareketle sürecin kendisine odaklanabilmenin ne kadar değerli olduğunu bir sefer daha görüyoruz. Bunu sağlamanın en tesirli yolu ise ilerlemenizin basamaklı bir formda gerçekleştiğini ve her gün, bir evvelki günden daha da önde olduğunuzu fark etmeniz olacaktır. Buna yönelik bir alıntı ve bir metafordan bahsedeceğim.
Başarıya bir anda ulaşmak mümkün mü?
Sosyal reformcu olan Jacob Reese ilerleme süreçlerini “Hiçbir şey işe yaramıyormuş üzere göründüğünde, gidip önündeki kayayı parçalamaya çalışan bir taş kırma makinesine bakarım. Tahminen de bir çatlak bile oluşmadan yüz kere darbe indirmek zorundadır. Lakin yüz birinci darbede taş ortadan ikiye ayrılır ve ben bunu başaranın son darbe değil, öncesinde inen darbelerin hepsi olduğunu bilirim” biçiminde açıklamıştır. Hiçbir vakit muvaffakiyete bir anda ulaşamazsınız, öncesinde ebediyen bir süreç bulunmaktadır. Şu an bu satırları okuyabiliyorsanız ilkokuldayken harfleri tek tek öğrenerek, sonra hecelemeye başlayıp sözleri okumaya başlamanız sayesinde olduğunu hatırlamalısınız.
Çok çabalamanıza karşın muvaffakiyete şimdi ulaşamadığınızı düşünüyor olabilirsiniz ancak bu epeyce anlamsızdır. Bunu da buz metaforuyla açıklayalım. Odada bir buzun olduğunu düşünün, -5 derecedeki bu buzun yavaş yavaş ısındığını hayal edin. -4, -3, -2, -1 derken – 0.5 derecesine kadar gelmiştir. Nasıl ki -0.5 derecede buzun erimesini bekleyemiyorsanız şimdi hazır değilken muvaffakiyete ulaşamadığınız için bırakamazsınız. 4.5 derece ısındıktan sonra 0.5’lik bir yolu daha gitmek sizi erimeye (yani başarıya) götürecektir. Onun yerine yola ve verdiğiniz emeğe odaklanmak, sergilediğiniz ilerlemenin ne kadar değerli ve değerli olduğunu fark etmenizi sağlayacaktır. Tahminen birçok kişi tek bir günde başardığınızı düşünecek ancak siz, gerideki yolu düşündüğünüzde bunun daima emek sonucu olduğunu bileceksiniz. Unutmayın ki yerinizde saydığınızı düşünseniz dahi tekrar ettikçe ve alışkanlıklarınızı sürdürdükçe öğrenmeye, gelişmeye ve daha da düzgün olmaya devam ediyorsunuz.
